سی و سه پل یکی از بی همتا ترین آثار تاریخی اصفهان است که بدون شک با یاد آوری نام این استان قدمتی، اولین چیزی که در ذهن همه ما نقش می بندد تصویری از این پل است. فرقی هم نمی کند که آن را از نزدیک دیده باشیم یا فقط در فیلم ها و عکس ها! زیرا این بنای تاریخی مانند یک نماد معروف از اصفهان است. البته در این شهر جاذبه ها و اماکن تاریخی بسیاری وجود دارد که در صنعت گردشگری تاثیر زیادی گذاشته اند.
به طور کلی اصفهان یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری می باشد که هر ایرانی و یا توریست خارجی با اندکی تحقیق تصمیم می گیرد که به آن سفر کند و از همین رو اصفهان که به قول این مثل معروف همچون نصفی از جهان است، سالانه میزبان گردشگران خارجی و داخلی بسیاری می باشد که با تهیه بلیط هواپیما اصفهان به این شهر سفر می کنند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با این پل که شاهکاری به یادگار مانده از دوران حکومتی شاه عباس اول است، بیشتر آشنا کنیم.
معرفی سی و سه پل
سی و سه پل که در گذشته با نام پل الله وردی خان معروف بود یکی از بهترین جاذبه های گردشگری اصفهان است که هنوز بسیاری از ساکنین قدیمی و افراد مسن این شهر آن را پل الله وردی خان می خوانند! طول این پل حدود 295 متر می باشد و بر روی رودی به نام زاینده رود استوار شده است. زاینده رود هم مانند این پل محبوبیت خاصی دارد، هرچند که متاسفانه در طی این سال ها به خشکی افتاده و آب آن روز به روز کمتر می شود اما هنوز هم زیبایی های خاص خودش را داشته و جلوه ای بی نظیر دارد. این پل به دستور شخصی به نام الله وردی خان بر روی زاینده رود احداث شد و به همین دلیل هم تا سال های زیادی نام او بر روی آن باقی ماند!
حقایق جالب و دانستی در مورد این پل قدمتی وجود دارد که بهتر است حتی پیش از اینکه بار و بندیل سفرتان را به سوی این شهر پر از رمز و راز ببندید، دانسته تا با آگاهی بیشتری سفر کنید. اهمیت سی و سه پل آنقدر زیاد است که امکان ندارد کسی به اصفهان سفر کند و از این پل معروف دیدن نکند. برنامه بازدید از سی و سه پل در فهرست تمامی تورهای که به اصفهان می آیند ثابت بوده و هست، مجله مستر بلیط برای آگاهی بیشتر شما گردشگران عزیز تصمیم به معرفی جامع و کاملی از این پل دارد.
اول اینکه شاید برای تان جالب باشد که این پل را از لحاظ معماری مورد بررسی قرار دهیم. اصفهان هم مانند سایر شهرهای کشور حوادث طبیعی بسیاری مانند سیل و زلزله را تجربه کرده است و با این وجود سی و سه پل هنوز هم پا برجاست! البته که در طی دوره های مختلف این بنا بارها به دلایل مختلف تخریب شده و مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. برای ساخت این پل از مصالحی مانند آجر، ساروج، گچ و سنگ و ملات استفاده کرده اند. بر اساس تحقیقات باستان شناسی و زمین شناسی ساخت این پل به گونه ای صورت گرفته است که نه تنها رطوبت باعث تخریبش نخواهد شد، بلکه باعث دوام و استحکام آن هم می گردد و تمام این ها حاصل دست رنج معماران و مهندسان ایرانی است.
این پل لقب طولانی ترین پل زاینده رود را از آن خود کرده و از لحاظ معماری نظریه های متفاوتی برای آن وجود دارد. برای مثال در مورد نام آن نظریه ای وجود دارد. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که چرا نام این پل را سی و سه پل گذاشته اند؟ حتما حدس می زنید که علت آن ربطی به نوع معماری اش داشته باشد! یکی از نظریه ها در مورد معماری و نام این پل این است که نام آن از گرجی الله وردی خان گرفته شده است. همانطور که گفتیم دستور ساخت این پل را داد ایشان صادر کرده بودند و در زبان گرجی حروف الفبا دارای 33 حرف است و از آن جا که الله وردی خان هم گرجی بودند، پل را با 33 دهانه ساختند!
البته عده ای از باستان شناسان و مردم قدیمی اصفهان چنین نظریه ای را رد کرده اند، چراکه بر اساس تحقیقات مشخص شده است که این پل در گذشته دارای 40 دهانه بوده! از همین رو گروهی دیگر از باستان شناسان معتقد هستند که عدد 33 ارتباطی به آناهیتا دارد، چراکه آناهیتا یکی از الهه های آب است. البته سی و سه پل به جزء نام « پل الله وردی خان» نام های دیگری هم داشته است که در برخی از کتب و اسناد و مدارک قدیمی وجود دارد. پل جلفا، پل چهل چشمه، پس شاه عباسی از جمله دیگر نام های این پل معروف می باشد.
از دیگر حقایق جالب و خواندنی که در مورد سی و سه پل وجود دارد مربوط به دین مسیحی و مسحیان است! در گذشته ای نه چندان دور مسحیان مراسمات دینی و مذهبی خود را در کنار این پل برگزار می کردند و برای آن هم دلایل جالبی داشتند. این ادیان دارای دو جشن مخصوص با نام های «جشن آب پاشان» و «جشن خاج شویان» هستند. در جشن خاج شویان طی یک مراسم رسمی غسل تعمید حضرت مسیح را انجام می دهند. مسیحیان قدیمی و پیروان راستین حضرت مسیح در گذشته بر این باور بودند که در روز برگزاری این جشن، آب زاینده رود مقدس می شود و یا به عبارتی دیگر آبی مقدس در آب زاینده رود جاری می گردد!
به همین خاطر در این روز در سی و سه پل حاضر می شدند و در زاینده رود غسل و شنا می کردند. البته ارامنیان هم چنین جشنی دارند که تاریخ آن با تاریخ مسیحان متفاوت است و آن ها مصادف با 24 ام دی ماه به این پل برای برگزاری مراسمات شان می آمدند. ارامنه ها حق ورود و گذر از پل الله وردی خان را نداشتند و تنها می توانستند تا ابتدای پل بیایند به همین خاطر در آن زمان مبادلات کالایی خود را با اصفهانی ها تنها بر روی همین پل انجام می دادند!
البته در گذشته این پل محلی برای جشن و سرور پادشاهان، سران کشورهای دیگر و همچنین هنرمندان و شاعران هم بوده است و از همین رو شعرها و قصیده ها و همچنین نقاشی های نفیس زیادی از این پل به یادگار از هنرمندان کشورمان مانده است. یکی از جشن هایی که در دوران صفوی بر روی این پل برگزار می شد، جشن آبریزان و آبپشان بود که مردم در آن جا جمع می شدند و بر سر یکدیگر گلاب و آب
می پاشیدند. در دنیا، جهانگردان معروفی وجود دارند که با سفر خود به اصفهان و بازدید از این پل تاریخی نوشته ها و تعاریف بسیاری انتشار کرده اند، جهانگردانی همچون پرسی سایکس که این پل را جزء درجه یک ترین و شاهکارترین پل های جهان خوانده است.
سی و سه پل دو طرف دارد که دارای طاق نما می باشند و این طاق نماها به صورت سرپوشیده هستند. یک سر این پل به طرف رودخانه ختم می شود و سر دیگر به میان پل منتهی می گردد و همین سبب شده است که یک معبر بسیار تنگ و باریک که سر پوشیده هم است در دو طرف پل ایجاد شود. قسمت پیاده رو سی و سه پل 99 طاقچه دارد که در گذشته در هر یک از این طاقچه ها یک نقاشی جذاب و دیدنی برای سرگرم شدن عابرین در حین پیاده روی و عبور وجود داشت که متاسفانه امروزه هیچ اثری از این نقاشی ها نیست! در گذشته یک مجسمه رضا شاه هم بر روی یک ستون استوار بوده که ارتفاعش به 5 متر می رسیده است.
در این مجسمه رضا شاه سوار بر اسبی بود. سی و سه پل شهرت و آوازه ای جهانی دارد و به همین دلیل در سال 1310 خورشیدی به عنوان یکی از مهم ترین آثار ملی ایران با شماره 110 به ثبت جهانی و ملی رسیده است. متاسفانه به دلیل اشتباهات انسانی این پل دچار ایراداتی هم شده است. برای مثال در چند سال گذشته یک تونل مترو در 40 متری سی و سه پل حفر کردند تا به منظور ساخت مترو از آن استفاده شود و همین سبب شد تا این پلی کمی نشست کند و اکنون در خطر نابودی قرار بگیرد!
البته جدای از نشست کردن، این پل در قسمت هایی دچار ترک خوردگی شده است! در گذشته صفوی ها به دلیل اینکه این پل نمی توانست بر روی بستر سنگی بنا شود، زیر آن را با عمق 30 متر شمع کوبی کردند تا بر روی بستر شن و ماسه بنا شود. همین ساخت و ساز سبب شده است که حیات پل کاملا وابسته به وجود آب باشد و متاسفانه از آن جا که زاینده رود رو به خشکی رفته است، این پل مدام ترک می خورد و بیشتر نشست پیدا می کند. البته یکی دیگر از دلایل ترک خوردن آن تردد ماشین های سنگین بر روی پل بود که پس از انقلاب عبور و مرور بر روی آن با خودرو ممنوع شد.
تاریخچه
همانطور که گفتیم این پل در زمان صفویان و حکومت شاه عباس اول به دستور الله وردی خان اوندیلادزه گرجی ساخته شد. اصلی ترین پلانی که برای اصفهان، در دوره شاه عباس در نظر گرفته شد، چهار باغ بود. چهار باغ از 2 محور که عمود بر یکدیگر بودند تشکیل شده بود و از این رو قرار شد که یکی از محورها بر سر امتداد سی و سه پل ساخته شود. علتش هم این بود که می خواستند چهار باغ عباسی را به چهار باغ بالا متصل کنند و راهی برای باغ هزار جریب و محله هایی مانند محله جلفا و عباس آباد فراهم شود.
این پل که توسط الله وردیخان اوندیلادزه گرجی، سردار مشهور شاه عباس ساخته شده بنایی مستحکم دارد. پلان اصلی شهر اصفهان در زمان شاه عباس چهار باغ بود که از دو محور عمود بر هم تشکیل می شد. سی و سه پل در امتداد یکی از این محورهای اصلی برای وصل کردن چهارباغ عباسی به چهارباغ بالا، باغ هزارجریب، عباس آباد و محله جلفا قرار دارد. برای بنای سی و سه پل در کتب مختلف سال های متفاوتی را نوشته اند. در زمان برگزاری جشن گلریزان در حضور شاه عباس در سال 1018 این پل وجود داشته است اما در منابع مختلف سال اتمام کار پل متفاوت است.
تاریخ های مختلفی در مورد ساخت سی و سه پل وجود دارد. مثلا در یکی از کتاب های تاریخی که از عالم آرای عباسی به جای مانده، در مورد شرح وقایع پل چیزهایی مکتوب گردیده که این وقایع مربوط به سال 1011 هجری قمری می باشند و تمامی روایات داخل کتاب از زمان بر تخت نشستن شاه عباس تا مرگ او وجود دارد پس با این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که در زمان شاه عباس یکم این پل ساخته شده و یا حداقل وجود داشته است.
البته در کتابی که نویسنده آن میرزا حسن خان جابری بوده است، مطالبی در مورد این پل نوشته شده است که مربوط به سال 1005 هجری قمری می باشد که در آن از پل سی و سه پل توصیفاتی نوشته است. البته جابر انصاری در کتاب خود بسیار ضد و نقیض وارانه نوشته است به طوریکه در برخی از قسمت های آن به این موضوع اشاره کرده است که احداث پل مربوط به سال 1011 هجری قمری می باشد!
البته این موضوع که تاریخ ساخت پل از سال 1003 تا 1005 هجری قمری بوده منطقی تر است، چراکه اسنادی برای اثبات این موضوع وجود دارد. برای مثال بنای عباس آباد که در یک سوی زاینده رود وجود داشته است باید راهی به سی و سه پل می داشت و از همین رو در سال 1005 یک پل برای متصل کردن عمارت عباسی به سی و سه پل می سازند.
از آن طرف هم الله وردی خان که دستور ساخت پل را داده بود مسئول آن بود به دستور شاه باید به ایالت فارس می رفت و به اداره امور می پرداخت وی در سال 1004 هجری قمری اصفهان را ترک کرد و همین تاریخ اعزام به این معنی است که الله وردی خان تا آن سال مشغول امور ساخت و ساز پل بوده است! گروهی از باستان شناسان هم در طی گشتن مستندات تاریخی و کتب، یک کتاب پیدا کردند که در آن نوشته ای مبنی بر اینکه در سال 1005 هجری قمری، ساخت ساختمان پل الله وردی خان و خیابان چهار باغ به اتمام رسیده است می باشد. با این حال تمامی ساختمان ها و پل ها در سال 1025 به طور کامل ساخته شده بودند.
در گذشته شاه عباس جشن نوروز را بر سر سی و سه پل برگزار می کرد و به دستور او این جشن تا هفت شب و هفت روز ادامه داشت! علاوه بر این جشن های دیگری مانند جشن گلریزان هم برگزار می کردند که در طی این مراسم گل های بسیاری را جمع آوری کرده و بر سر راه شاه که از روی پل گذر می کرد ریخته می شد.
در یکی از کتب تاریخی بیان شده است که در سال 1018 هجری قمری جشن نوروز مصادف با محرم بوده که شاه عباس 7 شبانه رود جشن می گیرد و به فرمان شاه مردم باید پل را با گل و آئیین بندی تزیین می کردند و به خاطر همکاری مردم، شاه در همان سال مبلغ 500 تومان از مالیات هر خانوار را می بخشد. سی و سه پل در ابتدا با نام چهل چشمه معروف شد چراکه در آن زمان به جای 33 طاقه 40 طاقه داشت!
اما پس از گذشت چند سال با نام سی و سه چشمه شهرت یافت. علت اینکه 40 طاقه به 33 طاقه تبدیل شد، این بود که سنوات بخشی از رودخانه را به تصرف خود در آورد به همین خاطر پس از تصرف ان منطقه بسیار متروک و خالی از تردد شد تا اینکه مصطفی خان مستوفی که شهردار وقت اصفهان بود، اراضی پل را آزاد نمود و مجرای آب را آزاد کرد. سپس یک دیوار سنگی عظیم در ضلع شمالی سی و سه پل ساخت که اکنون بخشی از آن دیوار وجود دارد اما نه به طور کامل!
و اما معماری سی و سه پل که تاریخچه آن شاید برای بسیاری از علاقه مندان به مهارت معماری جذاب و خواندنی باشد. این پل به دست دو معمار برجسته و معروف اصفهان یعنی حسین بناء اصفهانی و پسر او محمد رضا اصفهانی ساخته شد. این دو معمار علاوه بر سی و سه پل بناهای تاریخی بسیاری همچون مسجد شیخ لطف الله را در این شهر ساخته اند.
اگر از حرفه معماری سر در می آورید، قطعا این را به خوبی می دانید که برای ساخت پل معمولا باید مکانی باعرض کم را انتخاب کرد اما جایگاهی که اکنون سی و سه پل دارد، در مکانی با عرض بسیار است و با بیانی بهتر باید بگوییم که حسین اصفهانی عریض ترین قسمت رودخانه را برای احداث پل انتخاب کرد! هر طاق سی و سه پل دارای ارتفاعی بالغ بر 7 الی 9 متر می باشد که بسیار هم استوار و محکم هستند.
در قرن 13 ام یکی از شاه راه های اصلی این پل کاملا سنگ فرش شد. در گذشته سی و سه پل دارای 3 معبر در سه سطح متفاوت بود. تغییر اصلی که این پل از گذشته تا به اکنون داشته است، این بود که در آن زمان دارای 44 طاق بوده و اکنون 33 می باشد که دهانه هر طاق 14 متر عرض دارد و طول آن هم 295 متر است.
برای رزرو هتل اصفهان می توانید از مستر بلیط کمک بگیرید و در کم ترین زمان رزرو خود را انجام دهید. اگر برای اولین بار است که می خواهید از مستر بلیط هتل تهیه کنید، رزرو آنلاین هتل شامل تخفیف می شود، کافی است تا به صفحه هتل مراجعه کرده و از کد استفاده کنید.
نقشه و معرفی بخش های مختلف سی و سه پل
یکی از مهم ترین بخش های سی و سه پل، زاینده رود است. رودی که روزی در آن نه تنها آبی خروشان بلکه زندگی جریان داشت و مردم شهر می توانستند برای آب تنی و قایق سواری بر دل آب بزنند! با وجود خشک شدن زاینده رود، همچنان سی و سه پل پا برجاست و همچنان گردشگران زیادی برای دیدن این پل تاریخی فرسنگ ها راه را طی می کنند تا به آن برسند. رودخانه زاینده رود از گذشته تا به اکنون نام های بسیاری داشته است. زند رود، زنده رود، زرین رود، زرینه رود، زندک رود، زرن رود و زن رود، از جمله نام هایی است که این رودخانه با آن ها شهرت داشته است.
یکی دیگر از قسمت های سی و سه، یک ساختمان کوچک است که از جنس آجر بوده و به یاد یکی از شعرای گرانقدر اصفهانی؛ یعنی کمال الدین اسماعیل ساخته شده است. این ساختمان در ضلع شمال شرقی پل ساخته شده است و به سوی پل خواجو و پل جوئی منتهی می گردد. کمال الدین اسماعیل شاعر بسیار محبوبی بوده و تا کنون دو خیابان به نام او در اصفهان وجود دارد.
میدان نقش جهان و جاذبه های بی نظیری که در اطراف آن قرار دارند، پل خواجو از جمله جاذبه های گردشگری معروفی هستند که بسیار به سی و سه پل نزدیک می باشند. همچنین چندین هتل مجلل و ستاره دار هم در نزدیکی سی و سه پل وجود دارد که می توانید در یکی از آن ها اقامت گزینید. سی و سه پل محل خوبی برای عاشقان عکاسی است، پس دوربین عکاسی تان را فراموش نکنید و چند عکس به یادگار از این پل تاریخی ثبت نمایید.
شرایط بازدید
سی و سه پل مانند موزه ها و کاخ ها و اماکن دیگر نیست که ساعت یا روز خاصی برای بازدید آن وجود داشته باشد، به همین خاطر شما می توانید در هر ساعتی از شبانه روز برای بازدید به این مکان بروید. اما بر اساس تجربه سایر گردشگران بهترین موقعیت در تابستان ها، شب است آن هم زمانی که هوا خنک شده و حال و هوایی جذاب و دیدنی تمامی منطقه را فرا می گیرد. پیش از غروب آفتاب هم بسیار زمان مناسبی برای رفتن به سی و سه پل می باشد.
آدرس و نحوه دسترسی با مترو
برای دسترسی به مسیر سی و سه پل اصفهان باید به متروی ایستگاه میدان انقلاب بروید و در میدان انقلاب پیاده شوید. پس از کمی پیاده روی به مقصد خواهید رسید.
آدرس: اصفهان، میدان انقلاب، خیابان چهار باغ عباسی، سی و سه پل
نوشته سی و سه پل؛ معرفی+نقشه پل اولین بار در مجله مِستر بلیط. پدیدار شد.