از گذشته های دور بازار یکی از ارکان اصلی شهرها به حساب می آمده است و چه بسا افراد بسیاری از راه های دور و نزدیک برای مبادله و داد و ستد به بازارهای شهرهای بزرگ می رفتند. بازار را قلب تپنده هر شهر می دانند.
در اکثر شهرهای بزرگ و قدیمی ایران بازارهائی سرپوشیده بنا شده است که قدمت هر کدام به دوره خاصی از حکومت های کشور می رسد. نقش این بازارها تنها در مسائل اقتصادی نمود پیدا نمی کرد، بلکه بسیاری از مسائل سیاسی و اجتماعی را نیز شامل می شد. این بازارها در بسیاری از امور سیاسی کشور و انقلاب ها و تحولات به وجود آمده نقش پر رنگ و در مواردی نقش محرک را ایفا می کرده اند.
بازار سنتی ایرانی، به عنوان نمونه های اعلی از هنر و معماری اسلامی ایرانی، میراث غنی فرهنگی به شمار می آید. این پدیده‌ی معماری درشت دانه، خود متکامل و متجانس با زمینه‌ی شهری پیرامون، مانند سایر بافت های شهری، از عواقب تحولات ناشی از زندگی مدرن در حوز ه ی داخلی و پیرامونی خود مصون نبوده است.
در این قسمت از مجله مستر بلیط به سراغ بازار اردبیل رفته ایم تا شما را با این اثر تاریخی بیشتر آشنا کنیم.
معرفی بازار اردبیل
بازار اردبیل در دروه سلجوقیان بنا شده است و در دوره صفوی به اوج رونق و پیشرفت خود رسیده است. این بازار در خیابان امام خمینی اردبیل واقع شده است که به علت ایجاد این خیابان در دو طرف آن قرار گرفته است به طوری که خیابان از وسط بازار عبور می کند. بازار سنتی اردبیل جزء بازارهایی است که در اثر خیابان کشی های معاصر دچارگسستگی شده و بدنه های تجاری در لبه‌ی معابر جدیدگسترش یافته است.
این بازار در سال 1364 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و تا کنون شاهد دوره‌های مرمتی مختلف بوده است. در زمان قاجار و صفویه مرمت و ترمیم هائی بر روی این بازار انجام گرفته است. برخی از مورخین این بازار را شبیه به صلیبی می دانند که مسجد در مرکز آن واقع شده است.
قسمت عمده بازار اردبيل در تغييرات شهري در نيم قرن گذشته تخريب شده و ارتباط بعضي از بخش هاي آن با مركز بازار از بين رفته است.
بیشتر بخوانید: برای کسب اطلاعات بیشتر درباره شهرستان اردبیل و برترین مقاصد گردشگری آن، مجموعه مقالات “اردبیل” را مطالعه نمایید.
تاریخچه بازار اردبیل
بازار شهر اردبيل به عنوان ستون فقرات آن، به صورت خطي شكل گرفته و جهت آن از شرق به غرب بوده است. بازار در طول اين جهت حركت دو مركز مهم شهر يعني مجموعة بقعة شيخ صفي و مسجد جمعه را به يكديگر متصل مي كرده است. مجموعة شيخ صفي و ميدان عالي قاپو در جلوي آن (يكي از مدخل هاي مهم شهر) نقش مهمي در تقويت بازار داشته اند. دو راه اصلي بازار نيز هر كدام يك محلة بزرگ مسكوني را در سمت شرق و غرب به يكديگر متصل مي كرده اند.
اهميت بازار اردبيل تنها منحصر به خود شهر نبوده است، زيرا اين بازار نقش منطقه اي مهمي داشته و با بعضي نقاط دنيا نيز ارتباط تجاري – بازرگاني داشته است. به علاوه اين بازار بر سر شاخه اي از راه ابريشم قرار داشته و اين شهرت و نفوذ، در رشد و توسعه و افزايش اهميت شهر تأثير بسزايي داشته است. در دورة صفويه، محصولات گيلان و شمالي از طريق اردبيل به عثماني حمل مي شده است.
فعاليت اقتصادي و مبادلات كالا در بازار شهر اردبيل در اشكال و بخش هاي مختلف از جمله خرده فروشي، عمده فروشي و بنكداري، واسطه گري ، تجارت خارجي و توليد محصولات توسط پيشه وران صورت مي گرفت و درهم تنيدگي و گوناگوني رشته هاي اقتصادي از عوامل اصلي رشد تجارت و پيشه وري در بازار بزرگ اين شهر بود كه در مسير جادة ابريشم قرار داشت. در بازار افراد استفاده كننده، در تعاملات اجتماعي به رفع نياز خود مي پردازند و اين رفع نياز معناي فرهنگ و زندگي اجتماعي در فضاي شهري است كه در شهر اسلامي مورد مصرف قرار مي گيرد.
تنظيم كننده و نظام بخش فعاليت ها در بازار اردبيل، آئين حسبه بود. براي اينكه روابط بين پيشه وران و مردم و نيز نحوة استفاده از فضاهاي بازار به بهترين صورت ممكن جريان يابد، قوانين و مقرراتي دربارة بازار وضع شده بود كه برخي از آنها به صورت مدون و برخي به صورت ضمني و شفاهي بودند. در گذشته قسمتی از این بازار از موقوفات بقعه شیخ صفی به شمار می رفت و عواید و درآمد آن به این بقعه تعلق می گرفت.
راسته ها و تیمچه های بازار اردبیل
این بازار همانند دیگر بازار های سنتی ایران از راسته ها و تیمچه های مختلف تشکیل شده که هر کدام به صنف خاصی تعلق داشته است. بنابراین هر راسته بنابر صنفی که در آن مشغول به کار بوده نام گذاری انجام شده است.
از راسته های این بازار می توان به این موارد اشاره کرد: راسته اصلی بازار (راسته بازار)، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، بازار سراجان، بازار خراطان، بازار قصابان، بازار بقالان، بازار کلاه دوزان، بازار علافان، بازار پنبه فروشان، بازار پارچه فروشان، بازار مسگران، بازار چاقو سازان، بازار آهنگران، بازار جلایی، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای جهودها، سرای وکیل، سرای نو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگوچی و تیمچه زنجیرلی.
معماری بازار اردبیل
این بازار همانند دیگر بازارهای سنتی ایران به صورت سر پوشیده ساخته شده است. سقف این بازار دارای طاق های جناغی و گنبد های ساده می باشد. نور این بازار را روزنه هایی که در سقف آن تعیبه شده است تامین می کنند. بازار اردبيل دارای طا ق نماي جانبي، طا ق و تويزه و گنبدهاي ساده است که معرف آثاري از دوره صفويه و قاجاريه می باشد.
عرض و ارتفاع این بازار نسبت به بازارهایی که در قسمت مرکزی ایران قرار دارند کمتر است، که این امر را می توان در اقلیم و آب و هوای آن جستجو کرد. اقلیم سرد و نیمه خشک این منطقه باعث شده است که این بازار را به گونه ای بسازند که از هدر رفتن گرما خودداری شود بنابراین این مبنا، آن را با عرض و ارتفاع کم ساخته اند. همچنین ضخامت زیاد دیوارها باعث خروج کمتر گرما از دیوار می شود. طاق این نبا از جنس آجر می باشد که علاوه بر گرم نگه داشتن محیط به زیبائی آن کمک شایان توجهی کرده است.
سفر به اردبیل می تواند بسیار جذاب و هیجان انگیز باشد اگر برای تهیه بلیط هواپیمای اردبیل مجبور به صرف زمان بسیار نداشته باشید، که البته این کار را می توانید از طریق مستر بلیط و به صورت آنلاین انجام دهید.
مسجد جمعه اردبیل
مسجد جمعه اردبيل در شمال شرقي شهر بين محله هاي پيرشمس الدين و عبدالله شاه بر روي تپة مرتفعي واقع شده و يكي از قديمي ترين مساجد شمال غربي ايران است و آخرين بار در دوران ايلخاني مورد مرمت قرار گرفته است. اصل بناي كنوني مسجد در دورة سلجوقيان، بر روي بقاياي كهن تري ساخته شده كه در نتيجة حمله مغول به سال 620 هجري ويران شده و در حدود سال 650 هجري مجدد اً بازسازي شده است. این مسجد در میانه بازار اردبیل واقع شده است و از این حیث نیز دارای اهمیت بسیاری می باشد.
مسجد جمعه اردبيل به دستور سلجوقيان و احتمالاً بر روي بقاياي كهن تري ساخته شده و سپس در دوره هاي مختلف توسط حكومت هاي وقت مرمت و توسعه داده شده است. در دورة صفويه مسجد جمعة شهر اردبيل بزرگ ترين و مهم ترين مسجد شهر به شمار مي رفته و از اهميت زيادي برخوردار بوده و مركز تجمع اهالي شهر در اين دوره بوده است.
راه های دسترسی به بازار اردبیل
برای دسترسی به این بازار باید خود را به مرکز شهر اردبیل و خیابان امام خیمنی برسانید. برای این کار می توانید از انواع وسایل نقلیه عمومی همچون تاکسی و اتوبوس استفاده کنید. اگر به دنبال سفری با هزینه کمتر هستید بهتر است از اتوبوس استفاده کنید و اگر آسایش و راحتی برای شما مهم تر است می توانید از تاکسی بهره ببرید.
بازدید از بازار اردبیل
بازدید از این بازار شرایط خاصی ندارد. تنها باید خودتان را به این منطقه برسانید سپس می توانید در راسته های مختلف آن به گردش و بازدید بپردازید. در این بین نیز می توانید وسایل و یا سوغاتی های مورد نظرتان را نیز خریداری کنید که به این صورت با یک تیر دو نشان خواهید زد.
برای خرید بلیط قطار می توانید از مستر بلیط کمک بگیرید و در کم ترین زمان رزرو خود را انجام دهید. اگر برای اولین بار است که می خواهید از مستر بلیط هتل تهیه کنید، رزرو هتل اردبیل شامل تخفیف می شود، کافی است تا به صفحه هتل مراجعه کرده و از کد استفاده کنید.
نوشته بازار اردبیل؛ معرفی+راه های دسترسی اولین بار در مجله مِستر بلیط. پدیدار شد.